Ik ben Eva, Women’s Health Coach. Sinds 2016 werk ik aan het bespreekbaar en begrijpelijk maken van vrouwelijke gezondheidsproblemen. Ik geef 1-op-1 coaching aan vrouwen die hulp zoeken met darm- en hormonale klachten, die graag zichzelf als vrouw willen herontdekken. Ook spreek ik regelmatig op events, en schreef ik de Hungry Hormones Recipe Guide.

Als women’s health coach spreek ik veel vrouwen over klachten die te vaak nog onbespreekbaar zijn. Zichtbare, en onzichtbare symptomen, die regelmatig nog worden weggezet als klachten die er nou eenmaal bijhoren als vrouw.

Ik daag je uit om daar tegenin te gaan, en echt tot de onderliggende oorzaak te komen. Sommige vrouwen komen na lang graven dan bij PCOS uit. Tijd om dat beter uit te leggen.

Polycysteus ovariumsyndroom (PCOS) is complex, maar niet onbeheersbaar. Vandaag gaan we dieper in op het beheersen van PCOS, met de nadruk op de krachtige hulpmiddelen die je tot je beschikking hebt: voeding, lichaamsbeweging, en suppletie.

Wat is PCOS: meer dan een reproductieve stoornis

Polycysteus ovariumsyndroom (PCOS) is een van de meest voorkomende endocriene problemen bij vrouwen van vruchtbare leeftijd (1) . Endocriene stoornissen worden veroorzaakt door een tekort of een teveel aan hormonen, of wanneer je organen abnormale reageren op hormonen.

Vanwege de complexe aard wordt PCOS echter vaak onopgemerkt of laat gediagnosticeerd. Maar het is voor veel vrouwen ook nog niet helemaal duidelijk wat PCOS is.

PCOS wordt vaak gezien als een voortplantingsstoornis vanwege de invloed op de vruchtbaarheid en de menstruatiecyclus. Dit schetst echter maar een deel van het beeld.

PCOS is een systemische aandoening die meerdere lichaamssystemen beïnvloedt, ook buiten reproductieve systemen. Het wordt gekenmerkt door hoge niveaus van androgenen (mannelijke hormonen), onregelmatige menstruatiecycli en polycysteuze eierstokken.

Omdat het dus meerdere systemen in je lijf beïnvloedt, kunnen de effecten van PCOS zich nog verder uitstrekken. We duiken zo in de symptomen.

PCOS herkennen: zichtbare en onzichtbare symptomen

Het is lastig om PCOS te herkennen, omdat er geen vaste set van klachten is.

De reeks symptomen die gepaard gaan met PCOS kan sterk verschillen van vrouw tot vrouw. Dit is wat je kunt ervaren:

• onregelmatige menstruatiecycli, wat zich kan vertalen in minder menstruaties per jaar of langere tussenpozen. PCOS is daardoor ook een belangrijke oorzaak van onvruchtbaarheid als gevolg van onregelmatige of afwezige ovulatie
• overtollig gezichts- en lichaamshaar (hirsutisme), ernstige acne of juist haarverlies, door de verhoogde niveaus van androgenen
• gewichtstoename of problemen bij het afvallen, doordat het je metabolisme beïnvloedt en insulineresistentie kan veroorzaken (2)
• plekken met een donkere huid (acanthosis nigricans)
• PCOS heeft ook een inflammatoir aspect, waardoor het risico op het ontwikkelen van hart- en vaatziekten toeneemt (3)
• kleine cysten op de eierstokken
• energie-inzinkingen en hunkering naar koolhydraten: veel vrouwen met PCOS worstelen met een verminderde tolerantie voor bewerkte koolhydraten.
• vrouwen met ongecontroleerde PCOS hebben meer dan vier keer meer kans om diabetes type 2 te ontwikkelen en bijna drie keer zo vatbaar voor zwangerschapsdiabetes in vergelijking met vrouwen zonder PCOS
• onevenwichtige bloedlipidenspiegels: hoge bloedsuikerspiegels en insulinespiegels kunnen je Hoge Dichtheid Lipoproteïnen verlagen. HDL wordt het ‘goede cholesterol’ genoemd. Het kan ook de triglyceridenspiegels verhogen en vervolgens het risico op hart- en vaatziekten verhogen

Maar: dat alles kan ook door iets totaal anders worden veroorzaakt. Dat is juist de uitdaging van PCOS herkennen voor wat het is.

En naast het fysieke, kunnen vrouwen met PCOS ook worstelen met minder zichtbare symptomen zoals vermoeidheid, vaak een gevolg van slecht slapen of stress. Dat wordt vaak nog erger doordat het dealen met PCOS ook niet niks is.

Stemmingswisselingen, waaronder angst, depressie en stemmingswisselingen, komen ook veel voor, mogelijk versterkt door hormonale onevenwichtigheden (4) .

De combinatie van zichtbare en onzichtbare symptomen is ontzettend frustrerend. Maar met meer bewustwording, kan er sneller en effectiever worden gezocht naar de oorzaak van je klachten.

PCOS heeft verschillende gezichten

Niet alle vrouwen met PCOS ervaren dus dezelfde klachten. Experts hebben PCOS daarom zelfs in twee typen ingedeeld: reproductief en metabolisch.

• Reproductieve PCOS presenteert zich vaak met een lager BMI maar hogere niveaus van luteïniserend hormoon en geslachtshormoonbindend globuline.
• De metabolische vorm van PCOS daarentegen presenteert zich doorgaans met een hoger BMI, ontregeling van glucose en insuline en lagere hormoonspiegels.

De leefstijladviezen die ik hieronder bespreek, gelden voor iedereen, ongeacht het type PCOS dat je hebt.

Het diagnostische doolhof: waarom PCOS vaak onopgemerkt blijft

Het pad naar een PCOS-diagnose kan lang en ingewikkeld zijn. Dat komt door de variabiliteit in symptoompresentatie, maar ook door een gebrek aan kennis van beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg.

Een ander belangrijk obstakel is echter het stigma en de schaamte die sommige vrouwen kunnen voelen bij het bespreken van symptomen zoals overmatige haargroei of gewichtsproblemen. Dat kan het zoeken naar een oorzaak ook vertragen.

PCOS wordt vaak ook over het hoofd gezien omdat de symptomen die van andere aandoeningen kunnen weerspiegelen. Zo kunnen onregelmatige menstruaties worden gezien bij aandoeningen zoals hypothyreoïdie, terwijl gewichtstoename kan worden toegeschreven aan leefstijlfactoren.

PCOS en vruchtbaarheid: hoe zit het?

Polycysteus ovariumsyndroom (PCOS) is een van de meest voorkomende oorzaken van onvruchtbaarheid bij vrouwen, maar het is niet per definitie zo dat wanneer je PCOS hebt, je niet zwanger kunt raken (5).

De hormonale onevenwichtigheden die gepaard gaan met PCOS kunnen de normale ovulatie onderbreken. Het vrijkomen van een eicel uit de eierstokken – wat een cruciaal onderdeel is van het voortplantingsproces, gebeurt dan minder vaak.

Dat betekent dat je minder kansen hebt om zwanger te worden, omdat je minder vaak vruchtbaar bent. Het is onvoorspelbaarder, en juist daarom kan tracken enorm waardevol zijn.

Je cyclus tracken met PCOS

Hoewel het hebben van onregelmatige cycli het bijhouden van je menstruatie moeilijker kan maken met PCOS, is het niet onmogelijk. Hoe meer data je verzamelt, hoe meer inzicht je krijgt.

Apps waarmee je symptomen kunt registreren, zoals stemmingswisselingen, krampen en spotting, kunnen je inzicht geven in je cyclus, zelfs als dit niet de typische 28 dagen zijn.

Naast het bijhouden van je menstruaties, kan het bijhouden van andere lichaamsveranderingen, zoals een opgeblazen gevoel, puistjes of veranderingen in afscheiding, helpen bij het herkennen van patronen.

Het is dan geen exacte wetenschap, en je kunt nooit garanderen dat je je volgende vruchtbare periode kunt voorspellen. Maar het maakt het wel makkelijker om je lichaam te begrijpen, en zo ook beter in te spelen op wat het nodig heeft.

Je vruchtbaarheid optimaliseren met PCOS

Hoewel PCOS een veelvoorkomende oorzaak van onvruchtbaarheid is, kunnen veel vrouwen met de aandoening zwanger worden. Er zijn verschillende manieren om de vruchtbaarheid met PCOS te optimaliseren.

• Aanpassingen van levensstijl: een uitgebalanceerd dieet, regelmatige lichaamsbeweging en het behouden van een gezond gewicht kunnen helpen bij het reguleren van je menstruatiecyclus en het verbeteren van je vruchtbaarheid.
• Medicatie: als veranderingen in levensstijl niet voldoende zijn, kan je zorgverlener medicijnen voorstellen die de ovulatie stimuleren.
• In-vitrofertilisatie (IVF): voor vrouwen die geen succes hebben gehad met andere behandelingen, kan IVF een optie zijn.

Medicatie en IVF is altijd een keuze die je maakt met een arts, maar je kunt zelf ook eerst heel wat doen om je lichaam te ondersteunen. Daar wil ik je bij helpen.

De rol van voeding bij PCOS

Het is belangrijk om je weer even te herinneren dat PCOS verschillende systemen in je lijf beïnvloedt. Dat betekent echter ook dat je via verschillende wegen ook je PCOS kunt managen.

Zo speelt voeding een cruciale rol bij het beheersen van de symptomen. Voeding die helpt bij het reguleren van de bloedsuikerspiegel en het verminderen van ontstekingen kan een voelbaar verschil maken.

Er bestaat geen kant-en-klaar eetplan voor PCOS – wat je nodig hebt, ligt aan jouw symptomen. Maar over het algemeen is eten om je PCOS te ondersteunen hartstikke goed te doen, en vergt het geen gekke trucjes. Denk bijvoorbeeld aan:

• Magere eiwitten: grasgevoerd vlees, gevogelte uit de wei en koudwatervis zijn goede keuzes.
• Gezonde vetten: Avocado, olijfolie, noten en zaden leveren essentiële vetzuren.
• Groenten en fruit: zitten boordevol antioxidanten en vezels, die van vitaal belang zijn voor je algehele gezondheid en regulering van je bloedsuikerspiegel.

Het vermijden of beperken van bewerkte voedingsmiddelen, suikerhoudende dranken en geraffineerde granen kan ook helpen om een ​​uitgebalanceerd insulinegehalte te behouden en je gewicht te beheersen.

Het is goed om je te realiseren dat het hier niet gaat om restricties of het minderen van voeding: het gaat juist om het aanvullen van nutriënten en mineralen. Ondervoeding is iets wat vaak over het hoofd wordt gezien, dus denk vooral eerst na over hoe je meer gezondere opties kunt toevoegen.

Ben je op zoek naar gezonde, lekkere inspiratie? Check dan mijn Hungry Hormones Recipe Guide.

Supplementen en PCOS: wat zijn je opties?

Als je om bepaalde redenen moeite hebt om met je voeding de juiste nutriënten binnen te krijgen, kunnen supplementen in sommige gevallen helpen. Ook hier is (helaas) geen succesformule voor: het is altijd belangrijk om te achterhalen welke tekorten je hebt, en daar passende suppletie voor te vinden.

Wanneer je PCOS hebt, komen bepaalde tekorten echter wel vaker voor dan bij anderen, en die kennis kun je gebruiken om effectiever op te sporen waar je lichaam behoefte aan heeft. Supplementen die vaak worden aangeraden bij PCOS zijn:

• Inositol: kan de insulineresistentie en vruchtbaarheid bij vrouwen met PCOS verbeteren.
• Omega-3-vetzuren: deze kunnen ontstekingen helpen verminderen en de gezondheid van het hart ondersteunen.
• Vitamine D: veel vrouwen met PCOS hebben een laag vitamine D-gehalte. Supplementen kunnen je stemming en insulineresistentie beïnvloeden (6) .
• Magnesium: kan de insulineresistentie helpen beheersen.

Niet alle supplementen zijn echter gunstig of noodzakelijk voor alle vrouwen met PCOS. Neem ze nooit willekeurig en zonder advies in. Ik kijk graag met je mee wat voor jou zou helpen.

De rol van lichaamsbeweging bij het beheer van PCOS

Regelmatige lichaamsbeweging kan de ovulatie helpen verbeteren, de insulinegevoeligheid verhogen, androgenen verminderen, het risico op hart- en vaatziekten verminderen en je mentale gezondheid verbeteren.

Het is echter ook goed te begrijpen dat je door je symptomen niet staat te springen om te sporten. Toch is bewegen beter, en dat kun je op je eigen manier doen. Kies iets dat leuk en laagdrempelig is, als je daar behoefte aan hebt. Je hoeft niet meteen de sportschool in te duiken of te gaan hardlopen: wandelen, yoga, oefeningen doen in je woonkamer of fietsen kan ook al een heel verschil maken, en helpt je je fitness op te bouwen.

Onthoud: je moet een gewoonte eerst aanleren, voordat je hem kunt verbeteren. Bouw dus eerst een makkelijke routine, voordat je aan de haal gaat met ingewikkelde technieken.

Je PCOS onder controle krijgen: wat is je volgende stap?

Als je een van de hierboven genoemde symptomen ervaart, vooral als deze je kwaliteit van leven beïnvloeden of als je je zorgen maakt over je vruchtbaarheid, is het belangrijk om met een expert aan de slag te gaan. Een tijdige diagnose kan helpen de symptomen beter te beheersen en het risico op gezondheidscomplicaties op de lange termijn, zoals diabetes type 2 en hartaandoeningen, te verminderen.

Maar je wilt ook weten welke vragen je moet stellen, en hoe je met leefstijlveranderingen je lichaam kunt ondersteunen.

Je kunt zelf enorm veel, en ik wil je in staat stellen om die power te pakken. Start met mijn gratis gids vol praktische tips, de Women’s Health Guide, of plan een afspraak in om jouw vruchtbaarheid te verbeteren en je leefstijl te optimaliseren. Op naar je volgende hoofdstuk.

Bronnen

1. AMERICAN ASSOCIATION OF CLINICAL ENDOCRINOLOGISTS, AMERICAN COLLEGE OF ENDOCRINOLOGY, AND ANDROGEN EXCESS AND PCOS SOCIETY DISEASE STATE CLINICAL REVIEW: GUIDE TO THE BEST PRACTICES IN THE EVALUATION AND TREATMENT OF POLYCYSTIC OVARY SYNDROME–PART 1
2. Inflammation in Polycystic Ovary Syndrome: Underpinning of insulin resistance and ovarian dysfunction – PMC
3. Is PCOS an inflammatory process? – PMC
4. Polycystic Ovarian Syndrome–Related Depression in Adolescent Girls: A Review – PMC
5. Polycystic Ovary Syndrome
6. Vitamin D in the aetiology and management of polycystic ovary syndrome